Hofpoort: van stadskanker naar kwalitatieve woon- en rustplek
Architects in Motion
Johan Geerts
Ananda De Sutter
Beelden
“all I need to make a comedy is a park, a policeman and a pretty girl”
Charly Chaplin (1889 – 1977)
Een stadskanker is vaak het gevolg van leegstand, verkrotting of verlating van een gebouw of terrein in het stadsweefsel, of een combinatie ervan. Op hun beurt zijn deze factoren vaak het gevolg van demografische of sociologische evoluties in de grotere steden en worden deze stadskankers van overheidswege niet zelden in samenwerking met grote projectontwikkelaars aangepakt. In kleinere steden zorgen soms andere onderliggende mechanismen voor verkankering maar is de relatieve impact op de directe omgeving niet minder merkbaar. Het steegje met bijhorend stadsparkje de Hofpoort in Turnhout was al enkele jaren een plaats waar er regelmatig sprake was van vandalisme en overlast. Uitzonderlijk aan het project is dat de private eigenaar, de overheid en de architect samen naar een duurzame oplossing hebben gezocht.
Het notariaat Dierckx is sinds 1802 in het stadscentrum van Turnhout gevestigd en sedert 1893 op de huidige locatie, namelijk in de Gasthuisstraat die via een overbouwde doorgang voor traag verkeer verbonden is met de Hofpoort. Het notariaat had een zestal parkeerplaatsen die bereikbaar waren via de Driezenstraat, parallel gelegen aan de Gasthuisstraat. Om de goede werking ervan te garanderen en het in het stadscentrum te kunnen behouden, en daarenboven te voldoen aan de eisen van een 21ste-eeuws cliënteel, wou de initiatiefnemer de mogelijkheid bekijken het aantal parkeerplaatsen te verhogen naar tien. Architects in Motion (AIM) werd ingeschakeld om naar een oplossing te zoeken en de eerste gesprekken met het stadsbestuur werden opgestart.
Psychologische drempel
De aan de bestaande parkeerplaatsen palende woning in de Hofpoort was eigendom van de opdrachtgever en werd bij het nieuwe project betrokken. Ter hoogte van de rijwoning en het aan de andere kant van de straat gelegen appartementsgebouw was de Hofpoort ommuurd en enkel bereikbaar via een poortje. De breedte van twee meter tachtig zorgde voor een extra beklemmend gevoel. De combinatie van deze nadelige factoren beperkte eveneens de visibiliteit vanop het parkeerpleintje in de Driezenstraat richting het parkje van de Hofpoort. Er was een zekere psychologische drempel om het binnengebied te betreden waardoor er minder sociale controle was en het parkje stilaan verloederde.
De gesprekken tussen de opdrachtgever - bijgestaan door AIM - en het stadsbestuur leidden uiteindelijk tot een plan waarbij een deel privégrond van de bestaande parking en de rijwoning werden uitgebreid met een deeltje van het park, dat eigendom was van de stad Turnhout. Daarbij werd rekening gehouden met het ontwerp van AIM door de bestaande woning te slopen en te vervangen door een halfopen stadspaalwoning. Tegelijkertijd werd er ruimte gecreëerd voor tien parkeerplaatsen, waaronder een plaats voor andersvaliden en een privéparkeerplaats voor de woning. De ter beschikking gestelde middelen werden ingezet voor de heraanleg van het parkje – een broekzak-vestzakoperatie dus.
Stedenbouwkundige precisie-operatie
AIM heeft in zijn ontwerp alle pijnpunten van het kleine stedelijke binnengebied aangepakt. De bestaande muur en het poortje werden gesloopt en de nieuwe woning werd op palen ontworpen waarbij het volume van de woning het zicht niet meer beperkt. Integendeel. De muur die de deels door de paalwoning overdekte parkeerplaatsen scheidt van de Hofpoort, werd onder een hoek geïntegreerd in het ontwerp zodat deze muur op het gelijkvloers de voetgangers en fietsers uitnodigt naar het parkje of via de Hofpoort naar de Gasthuisstraat te gaan.
Een bijkomend positief resultaat uit de gesprekken was dat tijdens het denkproces het Hofpoorttheater Elckerlijc, gelegen naast de projectzone, op zoek was naar een oplossing voor een evacuatiemogelijkheid van de theaterzaal die op de verdieping gelegen is van een wat verdoken achterbouw. AIM ontwierp een nieuwe evacuatietrap die vanuit het parkje met een passerelle over de Hofpoort toegang biedt tot de theaterzaal. De vernieuwde en verbeterde toegankelijkheid van de Hofpoort bleek een opportuniteit om ook extra zichtbaarheid voor het theater te creëren: de naam en het logo werden in het ontwerp geïntegreerd.
De toegang tot de parkeerzone van het notariaat bevindt zich aan de zijde van de Driezenstraat, om het autoverkeer zo snel mogelijk af te leiden. Meteen wordt een oplossing geboden voor het zoekverkeer: de cliënten van het notariaat zorgen niet voor extra verkeersdruk. Een deel van de parkeerzone is voorzien van grasdallen zodat het regenwater kan infiltreren. De klanten kunnen het notariaat bereiken via de overbouwde doorgang naar de Gasthuisstraat.
De toegang tot de stadspaalwoning is naast de ingang van de parkeerzone voorzien, tegen de aanpalende woning. Er is een fietsenberging voor de bewoners en voor het cliënteel van het notariaat in het ontwerp opgenomen. Op de eerste verdieping die gedeeltelijk in overkraging over de Hofpoort gebouwd werd, zijn er naast een grote zit- en eetruimte, met open keuken en berging, ook twee slaapkamers met badkamer voorzien. Opvallend is het grote balkon dat uitkijkt op het parkje. Enerzijds hebben de bewoners zicht op het groen, anderzijds zorgt dit voor extra sociale controle en verhoogt het de veiligheid en bruikbaarheid van dat parkje.
Samenwerking leidt tot kwaliteit
Deze wisselwerking typeert het volledige project en bewijst dat een goede samenwerking tussen een private opdrachtgever en een overheid, in casu het stadsbestuur, geruggesteund door een meedenkend en innovatief architect een mooi resultaat kan opleveren waar alle partijen beter van worden. Veel soortgelijke opportuniteiten om van de binnenstad een kwalitatieve leefomgeving te maken stranden vaak omdat die samenwerking niet tot stand komt en dat is te betreuren.
Tenslotte speelt AIM met het ontwerpen van een nieuwe (stads-)woningtypologie in op de snel evoluerende woontrends en tegelijkertijd wordt daarmee de herwaardering van de stadskern gestimuleerd.
Lees ook:
Voor de werken
Na de werken
Onze website gebruikt cookies om uw ervaring te verbeteren en onze dienstverlening te optimaliseren. Lees ook de Privacy & Policy